Open access-publicatie van uw dissertatie
Sinds 2013 is open access-publicatie van dissertaties en proefschriften een punt op de politieke agenda, eerst nationaal en sinds 2016 op Europees niveau. Wat is ‘open access’-publiceren, hoe werkt het en wat zijn de voordelen ervan? We leggen het in deze blog uitgebreid uit.
Wat is open access precies?
Open access is de beweging die gratis en online toegang tot wetenschappelijke informatie, zoals dissertaties, proefschriften en andere data mogelijk maakt voor iedereen, zonder belemmering van financiële, wettelijke of technische factoren. Dit is het doel van open access-publicatie. Nederland heeft in 2017 het NPOS, ‘Nationaal Plan Open Science’, getekend. Dit plan bevat de afspraken, eisen en het samenwerkingsverband tussen de Nederlandse universiteiten, hun bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek.
De vijf pijlers van open access-publicaties
Door open access te publiceren, bevorderen we niet alleen de wetenschap, ook de economie en maatschappij profiteren van open access-publicaties. Het zorgt er namelijk voor dat de lokale ondernemer, huisarts of leraar toegang heeft tot deze onderzoeken. Door open access te publiceren, is er een groter bereik omdat publicaties beter vindbaar zijn en daardoor ook vaker geciteerd worden.
De VSNU streeft naar volledige open access van alle publicaties. Zij hebben 2020 op de agenda gemarkeerd als het jaar dat alle dissertaties en proefschriften 100% open access-gepubliceerd worden. Hiervoor hebben zij vijf pijlers opgesteld die als volgt geformuleerd zijn:
Onderhandelen met uitgevers:
De VSNU is in onderhandeling gegaan met de grootste uitgevers die contracten hebben lopen met gelieerde instellingen. Een van de belangrijkste punten van de onderhandelingen was dat voor alle disciplines de leescontracten volledig open access worden zonder dat er extra voor betaald hoeft te worden. Hierbij is rekening gehouden met de verschillen in publiceren per discipline.
Buitenlandse samenwerking:
Naast het nationaal belang, is open access ook internationaal van grote waarde. De VSNU zal zich hiervoor blijven inspannen, samen met haar partners. Het realiseren van internationale open access is voor de samenleving een win-winsituatie. Stelt u zich voor, wereldwijde toegang tot alle onderzoeken van gerenommeerde universiteiten. Kortom, een onuitputtelijke bron van data en informatie die vooruitgang biedt aan de wereldwijde samenleving.
Deponeren:
Een logistiek obstakel van open access-publicatie is het deponeren. De wet- en regelgeving rondom het deponeren was een uitdaging maar is middels een amendement als clausule opgelost. Het zogeheten ‘amendement van Taverne’ is sinds 2015 van kracht op de auteurswet. Daarnaast hebben universiteiten een gezamenlijk deponeerbeleid afgesproken. Doordat het veel toegankelijker is geworden, heeft de output van eigen onderzoek een boost gekregen.
Monitoren:
Het afspreken en mogelijk maken van open access-dissertaties en -proefschriften is één, het behouden en laten groeien is de volgende essentiële stap. Door open access-publicaties te monitoren worden prestaties en kansen inzichtelijk. Volgens afgesproken definities wordt de vooruitgang en uitvoering gevolgd. Met als hoofdambitie een eenduidige methodiek, blijft de VSNU onderzoek doen naar alternatieve methoden om de open access-publicaties te monitoren.
Alternatieve publicatieplatforms:
Een van de voorwaarden van een wereldwijd open access-platform, is dat deze niet door een partij of regering ‘afgesloten’ kan worden. Dit gebeurt door middel van het creëren van een open infrastructuur die toegankelijk is voor iedere partij en die niet geclaimd kan worden. Hierdoor wordt open access mogelijk.
Het grootste voordeel van open access
Door de vrije toegang tot wereldwijde onderzoeken, publicaties en data, kunnen toekomstige academische onderzoeken deze informatie makkelijker en sneller hergebruiken. Dit bevordert toekomstige onderzoeken en versnelt de vooruitgang. Ondanks de vele voordelen, is er ook kritiek op de beweging.
De voor- en nadelen van open access
Een aantal voordelen van open access hebben we al eens aangehaald, maar naast het openbaar delen van kennis en data, zijn er nog meer voordelen.
Voordelen van open access
Door open access te publiceren, hebben onderzoekers en geïnteresseerden over de hele wereld een betere kans op ontwikkeling. Voorheen moesten er dure abonnementen worden afgesloten voor de toegang tot publicaties. Door open access zijn deze niet meer nodig, waardoor ook geïnteresseerden zonder deze financiële middelen toegang krijgen tot de publicaties.
Open access draagt bij aan een snellere verspreiding van onderzoek, academische resultaten en publicaties. Dit geeft de wetenschap wereldwijd een boost.
Door de snellere en bredere verspreiding van publicaties, is er een grotere impact en wordt er meer uit geciteerd. Dit is het gevolg van een wereldwijde zichtbaarheid zonder obstructies.
Open access biedt niet alleen toegang aan universiteiten onderling. Ook bedrijven krijgen toegang tot de publicaties waardoor de economie flink gestimuleerd wordt. Zij kunnen namelijk sneller ontwikkelingen doorvoeren door de beschikbare data en resultaten.
We haalden het al aan, maar sneller doorontwikkelen is niet alleen voor bedrijven een voordeel. De mogelijkheid van wereldwijde toegang en hergebruik zonder juridische, financiële of technische belemmeringen, geeft ook de wetenschap een gigantische boost. Nieuwe onderzoeken kunnen eenvoudig gebruikmaken van bestaande data en zo sneller voortgang boeken en resultaten behalen.
Nadelen van open access
Naast voordelen, kleven er ook nadelen aan open access. Echter als we de nadelen analyseren, zijn deze over het algemeen te herleiden naar specifieke academische disciplines, of hebben ze te maken met de transitie naar open access in plaats van met het publicatiemodel zelf.
In verschillende disciplines binnen de academische wereld worden verschillende beoordelingsmethoden gehanteerd. In bijvoorbeeld de bèta- en medische wetenschappen en de economische wetenschappen, worden beoordelingen gebaseerd op publicatie in tijdschriften en vakbladen met een hoge impactfactor. Vanwege de termijn die nodig is om de impactfactor te bepalen, heeft het open access-publicatiemodel nog een ‘achterstand’ ten opzichte van de traditionele vakbladen en tijdschriften.
Ook voor andere disciplines geldt dat het tijd kost om een aanbod van toonaangevende en kwalitatief goede tijdschriften en vakbladen te creëren. Net zoals het punt omtrent de beoordelingen van bèta- en medische wetenschappen, is het bij dit nadeel enkel een kwestie van tijd voordat het verholpen is.
Een nieuwe manier van publiceren, brengt een nieuwe manier van werken met zich mee. Een goede en soepele workflow om dissertaties en proefschriften te publiceren, zal in de opstartfase nog stroef en onwennig zijn. Doordat de administratieve rompslomp nog niet geoptimaliseerd is, hebben wetenschappers en de open access-tijdschriften hier (nog) moeite mee.
De kosten voor APC’s zijn tijdens de transitie naar open access nog niet overal goed geregeld. Door het missen van structurele voorzieningen zijn dit aanzienlijke kosten die wetenschappers ondervinden.
De kwaliteit van dubieuze zogeheten rooftijdschriften is nog lastig te controleren. Daarbij komt kijken dat deze tijdschriften wetenschappers spammen om te publiceren. Er wordt hard gewerkt aan een algemene database van kwalitatieve tijdschriften waarin open access kan worden gepubliceerd.
Misverstanden omtrent open access-publicatie
Over het open access-model bestaan nog een aantal misverstanden. Het verlies van het auteursrecht is daar één van. Hier hoeft u zich geen zorgen over te maken: het openbaar beschikbaar stellen van uw dissertatie neemt u niet het auteursrecht af. Ook het gerucht dat de publicatie zonder peer review wordt gepubliceerd, geen indexering krijgt in wetenschappelijke databanken of dat de publicatie geen impactfactor krijgt, zijn veelvoorkomende misverstanden.
Gaat u promoveren? Laat uw dissertatie drukken bij ProefschriftMaken
Bent u op zoek naar iemand die kan helpen bij het ontwerpen en drukken van uw dissertatie? Neem contact op met ons! Wij bieden een complete service van A tot Z voor de productie van uw proefschrift.
